De provincies zijn belangrijke spelbepalers waar het gaat om de kansen voor geothermie. 23 november 2023 stond de ledenbijeenkomst van Geothermie Nederland daarom in het teken van het ‘provinciaal perspectief’ van geothermie.
De ledenbijeenkomst was de dag na de verkiezing voor de Tweede Kamer. De middag opende daarom met een analyse van René Leegte, eigenaar van Publieke Zaken, van de verkiezingsuitslag van de avond daarvoor.
Politieke analyse
De grote overwinning van de PVV heeft een groot deel van het land verrast. René Leegte laat ons zien dat de PVV-overwinning niet nieuw is. Hij vertelt daarnaast welk proces er de komende tijd wordt doorlopen. Wat zou je kunnen doen om geothermie op de agenda te houden en op welk moment? Leegte laat van diverse politieke partijen de kijk zien op het dossier energie/klimaat en bespreekt welke coalities mogelijk zijn. Hij wijst ons ook op de impact van Europa. In mei komen er verkiezingen voor het Europees parlement en komt er een nieuwe Commissie. Ook dat heeft invloed op het klimaatbeleid de komende jaren.
Bekijk de presentatie van René Leegte
Eerste ronde: ervaringen van provincies
De gedeputeerde en voormalig gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland en Noord-Holland, Jeannette Baljeu en Edward Stigter gingen onder leiding van Hans Bolscher (voorzitter Geothermie Nederland) in gesprek. Ze vertelden over de ontwikkelingen op het gebied van warmte en geothermie in de provincie. In de provincie 
Zuid-Holland neemt de provincie een regierol en kiest bewust voor verschillende warmteopties. Deze provincie beschikt over een gunstige ondergrond, er zijn al veel aardwarmteprojecten en er is veel in ontwikkeling. Over laatste inzichten met betrekking tot de veiligheid zegt Baljeu: “Volgens mij heeft geothermie een goed verhaal, ondertussen geloof ik dat wel. Als het gaat om de zorgpunten heb je goede antwoorden nodig en die hebben jullie.” Er wordt met de zaal onder andere ook gesproken over Warmtelinq, de pijpleiding voor het transport van restwarmte uit de Rotterdamse haven naar de provincie. Waar uit de zaal een het spin off effect van Warmtelinq roemt, “warmte staat daardoor bij gemeenteraden in Zuid-Holland veel hoger op de agenda”; ziet een ander uitdagingen, door onder andere het lange traject en nog veel onduidelijkheden en uitdagingen om met aardwarmte op dit net in te voeden.
In Noord-Holland zijn er geothermieprojecten in de zogenaamde greenports, de tuinbouwclusters. De gebouwde omgeving kent nog veel uitdagingen. Wat betreft Stigter praten we al heel lang, maar doen te weinig. Om meer zicht te krijgen op de geschiktheid van de bodem heeft de provincie zich aangesloten bij het bodemprogramma SCAN. Voor de provincie gaf dat nog steeds onvoldoende zicht, waardoor de provincie met eigen middelen heeft gekozen voor het opzetten van een seismiekregeling. Dit moet een meer fijnmazig inzicht geven van de ondergrond en de ‘white spots’ in kaart brengen. Aardwarmteprojecten moeten hierna makkelijker van de grond gaan komen. Stigter ziet dat overheden enthousiast zijn over aardwarmte, totdat het concreet wordt. Er zijn best wat onzekerheden wat betreft financiering. Marktpartijen zijn daardoor ook soms terughoudend. Stigter roept op: “Overheid en markt, we moeten het doen met elkaar. Bespreek welke stappen nodig zijn voor de uitvoering en vind elkaar hierin.”
Rolverdeling
Verder wordt er met elkaar en de zaal uitgebreid gesproken over de rol van de provincies in de warmtetransitie. Samenwerking met gemeenten op basis van gelijkwaardigheid blijkt hierbij het sleutelwoord. Daarbij zijn provincies huiverig om gemeenten voor de voeten te lopen. Ook bij de invoering van de Omgevingswet is dit belangrijk.
Voor het behalen van de klimaatdoelen zien beide provincies dat er nog een stuk meer moet gebeuren om ervoor te zorgen dat de CO2-uitstoot in 2030 daadwerkelijk met 55% is verminderd. Voor de provincie Zuid-Holland zijn het verduurzamen van het Haven-gebied en alle tuinders van het gas af de grote slagen die moeten worden gemaakt. Beide provincies zien naast hun eigen rol, een belangrijke rol weggelegd voor het Rijk. De uitslag van de verkiezingen mag daarom geen rem zetten op klimaatbeleid. Stigter: “We kunnen het ons niet permitteren om te stoppen.”
Tweede ronde: advies van Mijnraad
De Mijnraad is een onafhankelijk adviesorgaan voor EZK en speelt onder andere een rol in het traject van vergunningverlening bij geothermieprojecten. De Mijnraad heeft onlangs een adviesbrief geschreven aan EZK met het signaal dat meer sturing nodig is om geothermie beter van de grond te krijgen. Michel Heesen van de Mijnraad vertelt de zaal over dit advies en gaat hierover in gesprek.
De Mijnraad merkt op dat er op nationaal niveau geen heldere visie is op de ruimtelijke ordening van de ondergrond, ‘Wat willen we over 30-40 jaar?’ Heesen pleit voor betere instrumenten zoals die er wel zijn voor de bovengrondse planologie. “Een kaart van de ondergrond van Nederland waarop te zien is waar geothermie is te gebruiken zou bijvoorbeeld een mooi instrument zijn.” Een visie op nationaal niveau is input voor een plan op provinciaal niveau, of op het niveau van de RES-regio’s. Die kunnen vervolgens zorgen voor een doorvertaling op gemeentelijk niveau. “De warmtevraag is vaak een groter gebied dan één gemeenten, waardoor het voor individuele gemeenten lastig is een goede afweging te maken.”
Heesen haalt het ‘Hoogwater beschermingsprogramma rivieren’ aan als goed voorbeeld. Hier geldt een heldere nationale visie. ‘Voor geothermie is ook prioritering nodig en een visie op de verdere toekomst na de levensduur van een eerste doublet.’ Er is de structuurvisie ondergrond STRONG, dit geeft een leidraad hoe we omgaan met deelbelangen in de ondergrond, maar zegt te weinig over regie en afstemming bovengronds.
De Mijnraad toetst een vergunningsaanvraag volgens de Mijnbouwwet, maar kan nu geen integrale afweging maken. Heesen: “Er zijn geen criteria om te bepalen of de aanvraag bijdraagt aan het ‘grotere’ plan van noodzakelijke ontwikkelingen in een gebied.”
Lees het advies van de Mijnraad
Terugblik
Voorzitter Hans Bolscher sluit de dag af en blikt terug. De verkiezingsuitslag gaat zeker wat betekenen voor onze sector. De snellere uitvoer van nieuwe projecten blijft prioriteit voor de vereniging.
In de twee gespreksrondes met de provincies en Mijnraad bleek samenwerking het sleutelwoord. Bolscher: “De warmtetransitie is mega-complex. Wij zullen als vereniging blijven werken aan het stimuleren van samenwerkingen.” Bolscher: “Betere afstemming kan uiteindelijk ook tot versnelling leiden. Tot slot roept Hans de leden op om de vereniging op te zoeken: “Heb je ideeën of hulpvragen, weet ons te vinden!”
De middag werd afgesloten met een netwerkborrel.
