Veilig en verantwoord

Bij alle activiteiten in de ondergrond is het belangrijk om zorgvuldig na te gaan welke risico’s er zijn en hoe je daar mee om moet gaan. Voor geothermie is dit goed geregeld. Geothermie Nederland ontwikkelde deze infographic om inzichtelijk te maken wat er is geregeld voor seismische risico’s. Tijdens de informatiesessie seismiciteit ‘Geothermie Goed Geregeld’ werd op 29 februari 2024 de infographic overhandigd aan Koenraad Elewaut van het ministerie van EZK.

Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft onderzoek laten uitvoeren door het Kennisprogramma Effecten Mijnbouw (KEM) om beter te begrijpen hoe de toepassing van geothermie de kans op het ontstaan van aardbevingen beïnvloedt. Ondanks dat er wereldwijd na tientallen jaren van productie nog geen enkele aardbevingen is waargenomen bij het type geothermie dat in Nederland wordt toegepast en de kans op een voelbare beving uiterst klein is (bron: TNO), is het belangrijk om een steeds beter begrip van de ondergrond te krijgen. Uit het KEM onderzoek blijkt dat met name de oriëntatie van aanwezige breuken, de breukeigenschappen en de ondergrondse afstand van de injectieput en de breuk van invloed zijn op de kans op het ontstaan van een aardbeving.

Wereldwijd is er na tientallen jaren van aardwarmtewinning zoals we deze in Nederland toepassen nog nooit een voelbare beving waargenomen. Ondanks dat de kans dat dit ooit toch een keer gebeurt in Nederland als zeer klein wordt beschouwd, willen EZK, SodM, EBN, TNO en de aardwarmtesector voorbereid zijn op onverwachte situaties. Om een beeld te vormen van de seismische dreiging en bijbehorende risico bij aardwarmteprojecten, hebben TNO-AGE en EBN in opdracht van het ministerie van EZK een methodiek en rekentool ontwikkeld met de naam Seismische Dreiging en Risico Analyse (SDRA). Met de methodiek kan bepaald worden hoe sterk een beving - in een extreem negatief scenario - in theorie zou kunnen zijn. Hiermee wordt bij het aanvragen van een startvergunning getoetst of een project voldoet aan de gestelde veiligheidsnorm.

Ruim zeventig leden en genodigden bezochten op 29 november 2023 de Ledenbijeenkomst van Geothermie Nederland over veiligheid. Met deelnemers uit de sector en sprekers van het ministerie, SodM en een aardwarmtelocatie werd gesproken over veiligheid, toezicht, beleid, versnelling en draagvlak.

In de bodem komen al sinds het ontstaan van de aarde van nature radioactieve stoffen voor, Naturally Occuring Radioactive Materials (NORM). Deze stoffen kunnen mee naar boven komen bij het oppompen van het warme water, het gaat daarbij om lage concentraties. Omdat de sector staat voor een veilige en verantwoorde winning van aardwarmte is er sinds 2017 de Industriestandaard NORM. Vanuit Geothermie Nederland hebben de werkgroep NORM en de HSE werkgroep in samenwerking met een gespecialiseerd bureau, begin 2023 gewerkt aan een aanpassing van de Industriestandaard.

De Programmamanager Seismiciteit van Geothermie Nederland, Saskia Hagedoorn, presenteerde dinsdag 18 april in het webinar 'Aardwarmte en seismiciteit: uitleg en beheersing van het risico' hoe seismiciteit en aardwarmte wel en niet met elkaar samenhangen en wat er is geregeld om de risico’s zo klein mogelijk te houden.

Staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) heeft in een brief van 20 oktober 2022. aan de Tweede Kamer de kernpunten van het kabinetsbeleid voor de beheersing van geothermierisico’s gepresenteerd. In deze risicobeleidsbrief onderstreept het kabinet het feit dat geothermie een voorspelbare, verantwoorde en kosteneffectieve energiebron vormt die een betrouwbare bijdrage levert aan de warmtetransitie van de gebouwde omgeving,

Ruim 30 leden van Geothermie Nederland volgden maandag 23 januari 2023 het webinar, georganiseerd door de vereniging, over de risicobeleidsbrief van staatssecretaris Vijlbrief. In het webinar werden de uitgangspunten van het beleid en de handreikingen en richtsnoeren die in ontwikkeling zijn toegelicht. Het ministerie van EZK presenteerde bovendien de nieuwe rekenmethodiek die er moet komen voor boringen.

De winning van aardwarmte is veilig en verantwoord voor mens, dier en milieu. Omdat aardwarmte uit de diepe ondergrond wordt gewonnen, zijn er soms zorgen over kans op aardbevingen en invloed op drink- en grondwater. Wat doet de sector en de overheid? In samenwerking met EBN ontwikkelde Geothermie Nederland de animatie. Bekijk de animatie (2:08).

Het integrale VGM-zorgsysteem van Geothermie Nederland biedt aan alle geothermie operators over de gehele levenscyclus van de put(ten) een compleet systeem, waarin VGM-risico’s in zowel proces, structuur als inhoudelijke wijze worden geborgd en sluit aan bij de wettelijke verplichtingen. Daarmee draagt het systeem bij aan de deskundigheid van de operators en zorgt voor kennisopbouw en –overdracht binnen de geothermie sector.

Omdat het belangrijk is dat aardwarmte veilig en verantwoord wordt gewonnen, heeft de aardwarmtesector een industriestandaard ontwikkeld voor het ontwerpen van aardwarmteputten. De 'Industriestandaard duurzaam putontwerp voor aardwarmteputten' is opgesteld door Geothermie Nederland in samenwerking met EBN. Putontwerpen die vanaf januari 2021 worden gemaakt, moeten aan deze standaard voldoen.

In de verduurzaming van het verwarmen van onze gebouwen kan aardwarmte een grote rol gaan spelen. Dus gaat er met recht veel aandacht uit naar het veilig winnen ervan. Welke sprongen zijn er de afgelopen jaren gemaakt en waar staan we nu? Een rondje langs de velden van vier betrokken partijen.

Bij Aardyn in Dordrecht stond 18 mei alles in het teken van veiligheid. Onder grote belangstelling van leden van Geothermie Nederland werd geluisterd naar presentaties van Aardyn en HVC over HSE en de veiligheidscultuur in de sector.

In september 2021 vond er een korte brand plaats bij Trias Westland, waardoor de productie van aardwarmte drie maanden heeft stilgelegen. Trias Westland laat weten dat een vergelijkbaar incident niet opnieuw kan gebeuren omdat de procedures en de technische regelingen zijn aangepast.

De factsheet ‘Aardwarmte en seismiciteit’ legt uit in hoeverre geothermie de mogelijkheid op bevingen met zich meebrengt.

Geothermie Nederland onderneemt verschillende activiteiten op het gebied van seismiciteit in samenwerking met EBN en in afstemming met het ministerie van EZK.

In de factsheet ‘Geothermie en grondwater’ worden de risico’s en veiligheidsmaatregelen met betrekking tot het grondwater besproken.

Op 17 juni 2021 is een rapport verschenen van de Algemene Rekenkamer waarin zij onderzocht hebben of drinkwaterbronnen voldoende beschermd worden bij het boren naar aardwarmte.

Geothermie Nederland voert het gesprek over het goed laten samengaan van verschillende functies in de ondergrond. Daartoe is de position paper over geothermie en drinkwaterwinning opgesteld.

'Geothermie moet en kan veilig’. Dat is een van de conclusies van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) naar aanleiding van de evaluatie van de Staat van de Sector. Het naleefgedrag en de veiligheid bij geothermiebedrijven zijn verbeterd. In 2017 vond SodM het nodig om scherper toe te zien op de veiligheid van geothermieputten. SodM ziet genoeg redenen om dit verscherpt toezicht op de gehele geothermiesector los te laten: ‘De ingezette trend qua professionalisering laat dit toe.’

Woensdag 1 juli 2020 heeft SodM het nieuwe 'Toezichtsarrangement Geothermie' gepubliceerd. Het toezichtarrangement geeft inzicht in de eisen voor milieu en veiligheid op de gehele levensloop van een geothermieproject. Het heeft als doel ondernemers inzicht te geven in de eisen die SodM aan hen stelt voor een helder en sneller proces. Het arrangement kan ook bijdragen aan vertrouwen bij belanghebbenden in een veilig proces bij aardwarmteontwikkeling.

Wat zijn de risico’s van ultradiepe geothermie (UDG) en enhanced geothermal systems (EGS - gestimuleerde geothermie systemen) en hoe zijn deze risico’s te beperken? Dat waren de centrale vragen in het wetenschappelijk onderzoek dat Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft laten uitvoeren via het Kennisprogramma Effecten Mijnbouw (KEM).

Er is de afgelopen jaren door Geothermie Nederland gewerkt aan een oplossing voor legalisatie van het storten van NORM-afval, specifiek voor de situatie in Nederland. Voor geothermie-operators is de specifieke vrijgave van het afval inmiddels door de ANVS (Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming) goedgekeurd en uitgewerkt in een aangepaste Kernenergiewetvergunning.

De Nederlandse ondergrond is voor het overgrote deel veilig genoeg voor aardwarmteprojecten. Dat is te danken aan de structuur van de ondergrond in Nederland. Hierdoor is de kans op zogeheten geïnduceerde seismiciteit (aardbevingen veroorzaakt door menselijk handelen) minimaal te noemen.