Op 27 november was de Ledenbijeenkomst van Geothermie Nederland ‘Geothermie versnellen – wie durft te investeren?’. Aardwarmte heeft een essentiële rol in de warmtetransitie, maar dan moet het investeringsklimaat structureel verbeterd worden. Op 27 november gingen we hierover in gesprek.
Interview met Nel Aland, Rijksregisseur stimulering aardwarmte
Tijdens de ledenbijeenkomst gingen we in gesprek met Nel Aland, die sinds september is benoemd tot Rijksregisseur stimulering aardwarmte. In deze nieuwe functie heeft zij de opdracht meegekregen om de ontwikkeling van aardwarmte in Nederland te versnellen. Dagvoorzitter Hans Bolscher leidde het gesprek in en benadrukte het belang van deze rol voor de sector.
Nel Aland gaf aan vooral te willen luisteren naar wat er speelt in het veld. Ze ging daarom in gesprek met de zaal aan de hand van drie prikkelende vragen:
- Als u morgen bij Sybrand Buma aan tafel mag en geld mag vragen om aardwarmte te stimuleren, waaraan moet dat geld dan besteed worden?
- Er wordt gewerkt aan een afsprakenkader. Wat hoopt u dat daarin wordt opgenomen?
- Als u één obstakel in de warmteketen zou mogen wegnemen, welk zou dat dan zijn?
Inbreng vanuit de zaal
Uit de zaal kwamen onder andere de volgende suggesties en zorgen naar voren: Versnellen van vergunningprocedures, ruimte creëren voor ondiepe geothermie, verlenging van de looptijd van de SDE-regeling, een garantiefonds om investeringsrisico’s te beperken, striktere naleving van gemaakte afspraken, CAPEX-subsidie voor de hoge investeringskosten, snellere en eenvoudigere financieringsprocedures, beprijzing van CO₂-uitstoot in de glastuinbouw, het verminderen van het zogenaamde ‘vollooprisico’.
Ook werd gepleit voor een duidelijke en concrete doelstelling vanuit de overheid, zoals: “In [jaartal] willen we [aantal] huizen verwarmen met aardwarmte.” Een dergelijke stip op de horizon kan richting en versnelling geven aan de inzet van aardwarmte.
Reflectie van de Rijksregisseur en slotakkoord
Nel Aland gaf aan dat veel van de genoemde obstakels haar bekend voorkomen. In de glastuinbouwsector ligt het ‘laaghangend fruit’, door daar knelpunten weg te nemen, kunnen snel concrete stappen gezet worden.
Ze benadrukte herhaaldelijk het belang van zichtbaarheid voor aardwarmte: “We moeten aardwarmte op het toneel hijsen – uit de coulissen halen. Het is een bron die we in Nederland nog onvoldoende benutten.”
Hans Bolscher haakte in op de bijdrage van Aland en benadrukte dat aardwarmte in veel warmteplannen van gemeenten al een stevige plek heeft. Tegelijkertijd constateerde hij dat dit nog niet automatisch leidt tot brede bekendheid of vertrouwen. “Het zorgt nog niet voor een warm bad. Daar moeten wij als sector mee aan de slag.”
Rob Peters (Yeager Energy) uit de zaal gaf een positief geluid: “Laten we niet vergeten wat er wél goed gaat. Nederland loopt voorop. Er wordt aan ons getrokken – we hebben een prachtig exportproduct.”
Presentatie Tarek Hopman, Impuls Advies – onderzoeksresultaten
Tarek Hopman (Impuls Advies) presenteerde tijdens de bijeenkomst de resultaten van een onderzoek dat in opdracht van Geothermie Nederland en EBN is uitgevoerd. Het onderzoek richt zich op de vraag hoe de overheid geothermieprojecten effectiever en efficiënter kan ondersteunen via de SDE-regeling, zodat de ontwikkeling van aardwarmte versnelt.
De aanleiding: de groei van geothermie blijft achter bij de ambities. De centrale onderzoeksvraag luidde dan ook: “Welke alternatieve subsidiemethodieken kunnen zowel zorgen voor versnelling van de markt als uitvoerbaar zijn voor de overheid?”
Twee kansrijke opties uitgelicht
In zijn presentatie lichtte Hopman twee concrete alternatieven toe:
- Een jaarlijkse vaste subsidie, losgekoppeld van de daadwerkelijke productie;
- Een eenmalige investeringssubsidie (CAPEX-subsidie) aan het begin van het project.
Beide opties bieden voordelen ten opzichte van de huidige SDE++-systematiek, vooral als het gaat om het opvangen van het vollooprisico – het risico dat de afzet van warmte in de beginfase achterblijft. De huidige SDE-regeling gaat ervan uit dat de geproduceerde warmte direct volledig kan worden verkocht, maar in de praktijk is dat zelden het geval. Hierdoor missen projecten in de eerste jaren cruciale inkomsten, wat een grote impact heeft op het rendement.
Op basis van verschillende scenarioanalyses met een rekenkundig ‘dummyproject’ liet Hopman zien dat dit risico het effectieve rendement (IRR) flink drukt: van 6% naar 2,5%. Met 2,5% zal een project niet worden uitgevoerd. Het adequaat afdekken van dit risico is daarmee essentieel voor de financiële haalbaarheid van projecten.
Conclusie: structurele aanpassing nodig
De conclusie van het onderzoek is helder: een aanpassing van de subsidieverlening is noodzakelijk om schaalvergroting in de geothermiesector mogelijk te maken. Worden de voorgestelde aanpassingen doorgevoerd, dan kunnen in de komende vijf jaar naar schatting meer dan 20 extra projecten worden gerealiseerd bovenop de huidige projecten die zouden worden ontwikkeld.
Presentatie Ernst Kamp & Michèl Verëll, Fakton Energy
Ernst Kamp & Michèl Verëll, presenteerde de eerste bevindingen van een onderzoek dat in opdracht van Invest-NL, EBN & Geothermie Nederland wordt uitgevoerd. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: Welk financiële instrumenten en welke beleidsaanpassingen, met een focus op bronontwikkeling, zijn het meest passend voor het oplossen van de financieringsproblemen van geothermieprojecten in Nederland? Naast een knelpunten en oplossingsanalyse zal Fakton een blauwdruk opleveren van een instrument dat de financieringsproblemen het beste oplost.
Fakton maakte gebruik van het podium om een aantal stellingen met betrekking tot financieringrisico’s te testen bij de geothermiesector. Als uitkomsten op deze stellingen werden bijvoorbeeld het boorrisico en vollooprisico als grootste financieringsrisico’s gezien. Als één van de oplossingsrichtingen werd een subsidie op ontwikkelkosten effectiever bevonden dan een subsidie op de inkomsten.
Het resultaten van dit onderzoek zullen in het voorjaar worden gepubliceerd en de sector zal tot die tijd nog vaak betrokken worden middels interviews en klankbordgroepen.
Panelgesprek: Investeren in aardwarmte – wat is ervoor nodig?
In een panelgesprek gingen Ivan Das (Rabobank) en Rob Peters (Yeager Energy) in op de vraag: wat is er nodig om meer en sneller te kunnen investeren in aardwarmteprojecten? Hun gedeelde boodschap was duidelijk: “We investeren graag, maar dan moet er wel sprake zijn van helder beleid en beheersbare risico’s.”
Behoefte aan stabiliteit en voorspelbaarheid
Beide sprekers benadrukten het belang van continuïteit in beleid en heldere afspraken. Juist de elementen waar je als ontwikkelaar of financier geen grip op hebt, vormen het grootste obstakel. “Daar zit de echte onzekerheid,” aldus Ivan Das.
Een belangrijk aandachtspunt is de mismatch tussen de ondergrond en de warmtevraag aan de oppervlakte. Het vergt moed om projecten op te starten in gebieden waar nog weinig bekend is over de potentie van de ondergrond. In zogeheten ‘witte vlekken’ zijn daarom exploitatieboringen nodig. Peters: “We zijn bereid te investeren, maar alleen bij aanvaardbare risico’s.”
Risico’s en financierbaarheid
De boring zelf blijft het spannendste onderdeel van een project. Banken zijn huiverig om tijdens de boorfase te financieren, vanwege de onzekerheden en de beperkte mogelijkheden om risico’s te delen.
Rob Peters verwees naar financieringsmodellen uit Duitsland, waar ontwikkelaars een vaste prijs afspreken met een boormaatschappij, die het risico vervolgens verzekert. “Zo’n aanpak kan ook in Nederland helpen om het risicoprofiel beheersbaar te maken.”
Kritisch op juridische knip in Mijnbouwwet
Een belangrijk discussiepunt was de recente invoering van de drie fasen in de Mijnbouwwet. De sprekers uitten hun zorgen over de ‘juridische knip’ van de start naar vervolgvergunning.. “Dan heb je miljoenen geïnvesteerd en loop je alsnog het risico dat de overheid de stekker eruit trekt,” waarschuwde Peters.
Ze pleitten ervoor om veiligheid te blijven garanderen zónder een formele knip. Er is voldoende waarborg om een project te stoppen als dat nodig is door de toezichthouder als de veiligheid in het geding is. Daar is geen extra juridische barrière voor nodig.”
Toekomstvisie: samenwerken en versnellen
Op de vraag waar zij van dromen, passeerden de volgende ideeën:
- Snellere vergunningverlening
- Een Mijnbouwwet die aansluit op het systeem van omgevingsvergunningen
- Kostenverlaging door de overheid projecten te laten ontwikkelen en vervolgens tenderen aan de markt
- Zorgen dat verschillende partijen binnen de keten meer de samenwerking opzoeken
- Zorgen voor voorspelbaarheid en continuïteit in boorcampagnes
Rob Peters sloot af met een krachtige oproep: “We moeten beter naar elkaar luisteren en samenwerken. Niet vechten om een stukje van de taart, maar samen de taart groter maken.”
Uitreiking Handreiking Aardwarmte voor gemeenten
De ledenbijeenkomst werd feestelijk afgesloten met de uitreiking van de Handreiking Aardwarmte voor gemeenten. Deze publicatie is ontwikkeld in opdracht van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW), in samenwerking met diverse betrokken partijen.
Janine Verweij, directeur van Geothermie Nederland, overhandigde symbolisch een grote geprinte cover van de handreiking aan Annelies Kronenberg van de gemeente Den Haag.
Aardwarmte heeft een groot potentieel, maar hoe vertaal je dat naar lokaal beleid en concrete projecten? De nieuwe handreiking biedt gemeenten, provincies en andere stakeholders praktische ondersteuning om aardwarmte een plek te geven in hun warmtetransitie.
De middag liet zien dat er volop ambitie én bereidheid is om samen te werken aan versnelling.
