Werken aan innovatie is onmisbaar om aardwarmte in Nederland verder te ontwikkelen en te versnellen. Het helpt om aardwarmte efficiënter, effectiever en rendabeler te maken. 13 april 2023 stond de ledenbijeenkomst van Geothermie Nederland daarom in het teken innovatie en kennisontwikkeling binnen geothermie.
Lees onderstaand het verslag (incl. download presentaties)
Voor een fotoimpressie – klik hier
Wat is de bereidheid van onze leden in de zaal geld te besteden aan innovaties? Dagvoorzitter Hans Bolscher peilde direct de mening van de zaal met behulp van een stelling en opende hiermee de bijeenkomst.
Onder leiding van Radboud Vorage, bestuurslid van Geothermie Nederland en aardwarmteondernemer van het eerste uur, kregen we inzicht in de waardevolle initiatieven die op de werkvloer worden ondernomen. Aan de hand van een interview / vraaggesprek bevroeg Radboud een aantal partijen over de behaalde innovatie successen en ontwikkelingen.
- Gerard Fuite – Enconsol en Mark Gerritsjans – Veolia bespreken het onderwerp corrosie en de ontwikkelingen van corrosie in de put. Een van de zaken om rekening mee te houden is de aanvaardbare corrosiesnelheid gebaseerd op de verwachte levensduur van de put. Zij hebben de uitdaging aangepakt door middel van een rek waar de coupons uitgelezen kunnen worden – online als op de coupon – om te meten of en hoeveel corrosie er plaatsvindt. Op basis hiervan hebben ze een corrosie management systeem gemaakt om te kunnen meten en voorspellen wat de effecten van de inhibitor (ook verschillende merken zijn getest) zijn op de put. Daarnaast hebben ze ook getest op verschillende materialen om op basis daarvan in de toekomst de putten beter in te richten.
Download presentatie
- Wart Zonneveld – Floricultura legt in vogelvlucht uit hoe het project in Heemskerk tot stand is gekomen. De belangrijkste reden om het geothermieproject te starten kwam voort uit de wens om te innoveren. Dit doen ze met de producten die ze maken in de kassen – veredelen van planten – en willen ze ook doen voor de energie die in de kassen gebruikt wordt. Geothermie is een innovatieve manier om duurzaam aan warmte te komen.
Om die reden hebben ze geen ontgassing bij het project en wordt de gasbijvangst weer terug geïnjecteerd in het reservoir. Het zorgde er inderdaad voor dat ze geen oplopende injectiedruk hebben (geen scaling), het is een eenvoudiger systeem. Ze hebben wel te maken met hoge druk wat het systeem iets complexer maakt.
Het in oplossing laten van het aardgas heeft onder andere ook te maken met het Slochterenveld waar ze in ontwikkeld hebben. Dit is een veld waar minder gas in zit ten opzicht van water.
Download presentatie
- Wim Bos – ECW Energy vertelt over de innovaties en ontwikkelingen die ECW de afgelopen jaren heeft doorgevoerd. Hij snijdt het pilotproject HTO aan. Dit is een onderzoeksproject in samenwerking met TNO waar onder andere data wordt verzameld door middel van glasvezel over de warmtedistributie in de ondiepe ondergrond. Het project heeft afgelopen winter de tweede cyclus doorgemaakt. Het pilotproject gaat tot nu toe naar tevredenheid. Ze merken dat de ondergrond de warmte goed vasthoudt. Ze willen ervoor zorgen dat de HTO steeds efficiënter wordt zodat ze er over een jaar of 3 rond de 70% rendement uit kunnen halen.
Daarnaast is ECW bezig met de ontwikkeling van de 4e put in Middenmeer. Wim is ook betrokken bij de doorontwikkeling van de dubbelwandige putten. Dit willen ze doen door een GRE in te voegen en daarna zonder inhibitor verder te produceren.
Bij ECW ontdekten ze dat de eerste vijf putten na 5 jaar onafgebroken te produceren niet voldeden aan de technische verwachtingen en van te slechte kwaliteit waren. Ze wilden deze putten allemaal verbeteren naar de huidige standaarden en de uitdaging bij ECW is geweest om daarbij niet in te leveren in productie. Ze hebben een shroud afgekeken uit de olie en gassector deze laten ontwikkelen voor de 3 productieputten van ECW. Nu werken deze shrouds naar tevredenheid.
Het laatste onderwerp wat Wim behandeld is de betrouwbaarheid van de ESP. Ze hebben een aantal verbeterpunten aangebracht. Hiervoor hebben ze contact gezocht met hun ESP leverancier Baker Hughs.In de toekomst houdt het innoveren bij ECW niet op. Ze hebben nog diverse innovatietrajecten lopen om de huidige- en toekomstige geothermieprojecten te verbeteren.
Download presentatie
We gaan door naar het volgende onderdeel van het programma onder leiding van Maurice Hanegraaf, waarbij deelnemers werden meegenomen langs de nieuwe vraagstukken die zullen worden onderzocht binnen innovatieprogramma’s. Hans introduceert dit onderdeel met de stelling:
- Maurice Hanegraaf – TNO – vertelt over de innovatie-initiatieven. Er zijn veel verschillende projecten – alleen al van TNO rond de 30 – die ervoor moeten zorgen dat geothermie veilig en toekomstbestendig kan blijven groeien. Maurice laat zien dat het economisch potentieel veel groter is bij een hogere gasprijs.
Download presentatie
Maurice introduceert kort de spreker van de presentaties:
- Phil Vardon – TUDelft vertelt over het geothermieproject in Delft waarbij ze kennis willen delen op internationale schaal en een gascentrale willen ombouwen tot een geothermiecentrale. Ze doen verschillende onderzoeken en brengen alle opgedane data terug naar de maatschappij; bijvoorbeeld een seismisch meetnetwerk en willen de data inbrengen in de KNMI database. De focus van het Push-it project ligt op de opslag van HTO in verschillende typen geothermische ondergrondlagen. Ook hebben ze een project (EPOS eNLarge) dat onderzoek wil gaan doen naar een ultradiep (4km) geothermiesysteem om beter de ondergrond te begrijpen op die diepte. De programma’s en financiering van deze programma’s komt voornamelijk voort uit Europese fondsen, maar ook Nederlandse innovatieprogramma’s.
Download presentatie
- Korneel van der Meer – Huisman vertelt over wat je kunt doen om corrosie in je put tegen te gaan. Huisman heeft hiervoor een composieten product ontwikkeld – een GRE buis. Hij geeft aan in welke landen en voor welke projecten deze composiet buizen nu actief zijn en dat ze de tests onder andere hebben gedaan in Rijswijk, ook zullen ze voor het project Push-it in Delft GRE installeren. Daarnaast heeft de GRE buis economische voordelen en zal een GRE buis vooral besparen in de OPEX en de algehele CO2 voetprint. Het doel van Huisman is om het GRE product op te schalen naar een massa product.
Download presentatie
In aanloop naar de volgende presentatie van Marette legt Hans een volgende stelling voor aan de zaal:
- Marette Zwamborn – KWR is de trekker van het project Warming UP wat nu overgaat in Warming up GOO. De verschillende onderzoeksinstituten in Nederland hebben de koppen bij elkaar bestoken om HTO meer en beter van de grond te kunnen krijgen. Met de kennis en expertise van de consortiumleden hebben ze quick-scans gedaan en haalbaarheidsonderzoeken voor HTO. Uiteindelijk hebben ze drie projecten verder uitgewerkt: Leeuwarden, Rotterdam en Delft. Het project bij Rotterdam kon niet bieden wat ze nodig hebben qua warmtevraag en -aanbod. Het project biedt nu wel mogelijkheden om onderzoek te doen. Marette doet hierbij een oproep aan de zaal voor wie goede ideeën heeft om onderzoek te doen. Het project in Leeuwarden is nu actief. De moeilijkheid bij dit project was vooral dat als je een HTO wilt aanleggen bij een geothermieproject, je te maken hebt met de Mijnbouwwet terwijl het HTO project niet perse onder de 500 meter volgens de mijnbouwwet valt.
Voor HTO is de bodemopbouw essentieel om te weten of je project kansrijk kan zijn. Nadeel is tegelijkertijd dat er onvoldoende informatie is over de ondergrond.
Warming UP GOO: vanuit dit project willen ze met de verschillende partners onderzoek doen naar de mogelijkheden van ondiepe geothermie en HTO.
Download presentatie - Bart van Reij – Geothermie Nederland introduceert het Meerjarig Geothermie Kennis en Innovatieprogramma wat hij begeleidde vanuit Geothermie Nederland. Hij presenteert daarmee een programma wat kan gaan lopen in de toekomst. Dit programma komt voort uit een thematische inventarisatie van verschillende onderwerpen op het vlak van kennis en innovatie. Er is veel zorg en aandacht besteed aan het ophalen van de innovatiebehoefte van en bij de leden. Het is daarom belangrijk dat er een vervolg komt voor het programma.
Download presentatie
Hans neemt het stokje over. Met een stelling wordt aan de zaal de interesse gepeild voor dit meerjarig innovatieprogramma:
Hans benoemt dat het bestuur van Geothermie Nederland samen met TKI de mogelijkheden gaat onderzoeken om het programma daadwerkelijk tot uitvoer te brengen. Hans roept op om de onderwerpen in het programma waar vanuit onze leden interesse voor is door te geven aan het daarvoor aangegeven bestuurslid: Radboud Vorage.
Hans vertelt verder dat de website van Geothermie Nederland meer aandacht gaat geven en bieden voor een overzicht van bestaande innovatieprogramma’s en -projecten. Ook komt er een bijeenkomst over de verschillende subsidieregelingen en innovatietrajecten, dit wordt georganiseerd in samenwerking met RVO.
Hans bedankt Maurice en alle andere sprekers voor hun bijdragen. Het Innovatieplein wordt hierna geopend. Naast het Innovatieplein start er voor de geïnteresseerden ook een rondleiding door het Innovatielab RCSG.
De posters behorende bij de projecten en innovaties die door tien van onze leden zijn gepresenteerd op het Innovatieplein zijn hieronder nogmaals te bekijken (klik om uit te vergroten):
